ربع رشيدي
یازار : علي وقاري
+0 به يه ن
ربع رشيدي يكي از بناهاي تاريخي و ارزشمند شهر تبريز است. حدود ۷۰۰ سال پيش در تبريز، دانشگاهي به‌نام رشيدالدين فضل الله همداني ايجاد شد. رشيدالدين وزير غازان خان از حكمرانان وقت آن ديار بود. در آن زمان اين دانشگاه شامل چهار دانشكده بود كه در چهارطرف آن قرار داشت و اربع يا چهار عربي را به خود اختصاص داد و اين مكان ب‌نام ربع رشيدي شهرت يافت.[۱]
ربع رشيدي شهري كوچك بود شامل كتابخانه، مدرسه، مسجد، دارالايتام، حمام، مهمانسرا، بيمارستان، مدارس عالي، و كارگاه‌هاي صنعتي. فضل الله همداني براي تامين هزينه‌هاي اين مركز املاك فراواني را در نقاط مختلف اعم از ايران قديم، بخش‌هايي از عراق، افغانستان، گرجستان، ولايت روم، آذربايجان و سوريه وقف اين مركز كرد.
خواجه فضل الله همداني كه پيش از حمله مغول در قلعه‌هاي اسماعليه زندگي مي‌كرد و پس از آن مدتي به وزارت غازان خان رسيده و منشا خدمات فراواني در غرب ايران و آذربايجان شد در سال۷۱۸ هـ.ق، با دسيسه‌هاي سياسي كشته شد و ربع رشيدي هم پس از مرگ وي غارت و ويران شد.هم اكنون آثار ناچيزي از آن در تبريز باقي مانده‌است.
وي براي ساماندهي املاك وقفي وقفنامه‌اي را تدوين كرده بود كه به وقف نامه ربع رشيدي معروف است و هم اكنون تنها يك نسخه از آن باقي است كه در كتابخانه مركزي تبريز قرار دارد. اين نسخه تا سال ۱۳۴۸ در دست بازماندگان حاجي ذكاءالدوله سراجمير، ساكن تبريز بود. انجمن آثار ملي در همان سال آن را از خانواده ذكاءالدوله خريد. [۲]
وقف نامه ربع رشيدي در خرداد ماه ۱۳۸۶ از سوي سازمان كتابخانه ملي ايران به يونسكو معرفي شد و در نشستي كه از ۲۱ تا ۲۵ خرداد در يونسكو برگزار شد، به‌همراه شاهنامه بايسنقري در فهرست ميراث مستند اين سازمان به‌ثبت رسيد. در نشست كميسيون ملي يونسكو، سي و هشت اثر از كشورهاي جهان در فهرست آثار مستند يونسكو ثبت شد. تعداد آثاري كه از سال ۱۹۹۷ تاكنون در اين فهرست به ثبت رسيده‌است، به ۱۵۸ اثر افزايش يافته‌است.