رقص آذربايجاني
یازار : علي وقاري
+0 به يه ن
رقصهاي آذربايجاني از سري رقصهاي فولكلوريك است كه از نسلي به نسل بعدي منتقل و در اين پروسه توسعه و شكل گرفته‌است. بعضي از اين رقصها در اصل جزء مراسم ديني و يا جزء از آمادگي‌هاي جنگي و دفاعي بوده‌است در هر صورت در حال حاضر از اين رقصها در مجالس عروسي در ايران و جمهوري آذربايجان و در برگزاري برنامه‌هاي ورزشي و گردهمايي‌هاي فرهنگي در جمهوري آذربايجان استفاده مي‌شود.
- شاخسي (شاه حسين) رفتن كه در ماه محرم در بين مردم آذربايجان رواج دارد در اصل يك رقص و رژه نظامي بوده‌است.
- ديدگاه هلن اريكسن درباره رقص بانوان آذربايجان:
آذربايجان يكي از جمهوري‌هاي قفقاز شوروي سابق بود. امروزه جمهوري مستقلي است كه به دليل داشتن ذخاير غني نفت مورد توجه بينالمللي است. تعداد بسياري از آذريها در شمال غربي ايران ودر منطقه شهر تبريز ساكن هستند. رقص بانوان در قفقاز به لحاظ حركات دلپذير دست، حركات بيانگر بازو و قدمهاي ظريف از ديگر رقصها تميز داده مي‌شود. قدمهاي ظريف ايفاگر رقص توسط دامن‌هاي بلند پوشيده شده و چنين مي‌نمايد كه ايفاگر رقص به حالت شناور بر روي زمين جاري است. رقصها گاهي غمگين، گاهي آتشين و بيشتر تغزلي است و بيانگر سرشت فاخر بانوان آذري است. رقصهاي سولو و گروهي درعروسي و ساير مناسبتها اساسا ساده است. اين رقصها در شوروي سابق بصورت رقصهاي هنري صحنهاي، ارتقا يافته است.رقص آبايي اين رقص در منطقه شكي و زاقاتالا آفريده شده است. در اين منطقه به افراد ميانسال "آباي" گفته مي‌شود. اين رقص عموما توسط مردان يا زنان ميانسال اجرا مي‌شود. آفريننده ملودي اين رقص، آهنگ سازان شكي مي‌باشند. كمي اغراق آميز و كميك است. سرعت رقص آرام است. اين رقص قبلا در شهر شكي بصورت دسته جمعي اجرا مي‌شد ولي بعداً تبديل به رقص انفرادي شد.رقص لزگي يا رقص لزگينكا (به لزگي: лезги кьуьл)، (به روسي: лезгинка)، (به تركي آذربايجاني: ləzgi)، (به گرجي: ლეკური) رقص رزمي بزمي در رشته‌كوه قفقاز در ميان آذريها، لزگي‌ها، آبخازي‌ها، آسي‌ها، چچني‌ها، چركس‌ها، قره‌چاي‌ها، بالكارها، اينگوشي‌ها، يهوديان كوهستان، مردم گرجي، آوارهاي قفقازي، قوميق‌ها رواج دارد. از جمله مشهورترين و قديمي‌ترين آنهاست كه از مردم لزگي اقتباس شده و تحت تاثير نام مردم لزگي به رقص لزگي شهرت يافته است.
آهنگ رقص لزگي
آهنگ آن ريتميك، متحرك و سبك است كه ابتدا با جهش‌هاي آرام‌آرام شروع شده و بعداً ضرب آن زيادتر شده و در پايان به ريتم تند تبديل مي‌شود. همراه با رقص لزگي سه نت چهار تايي نواخته مي‌شود كه گويند همان باله مشهور آذربايجان است و نواي سرنا و دهل آن را همراهي مي‌كند.
ميزان موسيقي لزگي ۶/۸ و تمپو آن ۲/۳ است.
حركات رقص لزگي
مراسم رقص لزگي داراي چندين حركت آرام و تند است كه بلافاصله با چرخش سريع تغيير ريتم داده و با حركات موزون رقص ناز اِلَما (ناز نكن) و رقص كوراوغلو (قهرمان مبارزه با ظلم و ستم) توسط هنرمندان آذري تركيب شده و رقص دلنشيني را پديد آورده است.
نشست و برخاست‌ها، حركات مخصوص دست و پنجه پا در حين رقص نشان دهنده و يادآور نماد و خصوصيات قومي و مليتي ايفاگران رقصند كه از آن جمله به عنوان نمونه مي‌توان به موارد زير اشاره نمود:
- روي پنجه پا مي‌ايستند سپس قدرت را از نوك پا مي‌گيرند و به طرف سينه مي‌كشند و آن را داخل سينه مي‌كنند كه علت ايستادن روي پنجه داشتن قامتي كشيده و سرعت عمل بالا مي‌باشد و همچنين جلو بودن سينه نشانگر سپر براي دفاع از خاك و ناموس مي‌باشد.
- شكم را داخل مي‌كشند و سينه را جلو نگه مي‌دارند.
- دست‌ها را باز و سر را بالا نگه مي‌دارند و به طرف جلو نگاه مي‌كنند كه دست‌هاي باز نشانگر سپر براي دفاع از خاك و نشانه آزادي و تمايل به پرواز است.
- سر را بالا نگه مي‌دارند تا نشان دهند ملتي هميشه سربلند هستند.
- طريقه نگه داشتن دست‌ها بدين صورت است كه در سه زاويه مختلف حتماً بايد نود درجه باشد.
لباس رقص لزگي
اين رقص با لباس‌هاي خاص و بسيار شكيل در رنگ‌هاي گوناگون كه اغلب مشكي و قرمز بوده و با چكمه براق تا زير زانو و با كلاهي از پشم سپيد، همراه با بالاپوشي سبك و چسبيده به بدن و شلواري تنگ و چسبان و مناسب براي هرگونه حركت آغاز مي‌شود. اين رِنگ‌ها از نظر عاطفي خاصيت رواني و تأثير دروني نقش اساسي دارند به عنوان نمونه:
- رنگ قرمز داراي كشش و قدرت انرژي زياد است. مثبت و متجاوز و تهييج‌كننده است، موجب افزايش كشش عضلاني بدن مي‌شود و اين براي تحرك زياد لزگي بسيار مناسب است. محرك اراده براي پيروزي و مظهر حيات و زندگي است به منظور دفاع از سرزمين و محتواي عاطفي رنگ قرمز آمال و آرزوهاست. روان‌شناسان شكل رنگ قرمز را مربع مي‌دانند و صدايي شبيه به ترومپت دارد و بلند و از نظر موسيقي گام ماژور را دربرمي‌گيرد، قرمز را به عنوان رنگ اصلي و رنگ استاندارد معرفي مي‌كنند.
- رنگ سياه را افراد كمال‌طلب، رمزآلود و شيك‌پوش و برعكس سفيد را افراد خاكي داراي اخلاص و اعتدال دربر دارند و رنگ سياه را سمبل پوشيدگي اختفا، رازداري، ابهام، ترور، حيا و حجب، شكنجه و... مي‌دانند، پس هريك از اين رنگ‌ها درخور معنا و مفهومي هستند.
نحوه اجراي رقص لزگي
لزگي از جانب مردان به صورت انفرادي و يا از طرف زنان به شكل دونفره اجرا مي‌شود، حضور زنان و مردان در كنار هم نشانه‌اي است كه به يك اندازه در آينده مؤثر هستند.
زماني كه از جانب دو نفر مرد اجرا مي‌شود به مسابقه‌اي تبديل مي‌شود كه در آن چابكي و ساير مهارت‌هاي رقاصان را به نمايش مي‌گذارد اكثر اوقات با شمشير و يا چوب همراه است كه نشانه مردان دليري است كه در حفاظت از قلمرو و ايل مصمم و توانايند.
و گاهي نيز به صورت گروهي اجرا مي‌شود كه رقص دسته‌جمعي در كنار هم نشانگر آن است كه تمامي اعضا در برابر هر عامل خارجي متحد و يك‌پارچه‌اند و در حفظ داشته‌هاي فرهنگي يكدل و مصمم.
رقص لزگي شباهتهاي زيادي به رقص قايتاغي دارد.