آيتان & آرزولار

قرار است تا چند روز آينده فرم خود اظهاري را مردم پر كنند تا خاطرات روزهاي كسب اطلاعات اقتصادي خانوار و خوشه بندي در سال 1388 دوباره زنده شود. در آن سال ها دولت از مردم خواسته بود اطلاعات خود را ارائه بدهند و بعد از جمع آوري اطلاعات مردم را خوشه بندي كرده بود. دولت بعدا از مردم درخواست كردند براي اينكه از خوشه خود مطلع شوند به سامانه اعلامي از طرف سازمان هدفمندي يارانه ها پيامك كنند. اما در كمال تعجب آنهايي كه نيازمند بودند در خوشه پولداران و بسياري از ثروتمندان در خوشه نيازمندان قرار گرفته بودند تا اعتراض هاي بسياري انجام شود. مردم در شبكه هاي اجتماعي و اينترنت هم پيام هاي طنزي براي همديگر مي فرستادند مانند اينكه نيازمند محترم! يارانه به شما تعلق نمي گيرد يا ثروتمند عزيز شما يارانه خواهيد گرفت. حالا بعد از 4 سال باز هم روزهاي يارانه اي آغاز شده و بايد يارانه بگيران دوباره ثبت نام كنند تا نيازمندان و ثروتمندان تفكيك شوند و يارانه اغنيا حذف شود. در اين بين سوالات متعددي به وجود مي آيد كه پاسخ آنها با گذشت زمان مشخص مي شود چون دولت براي جلوگيري از هرگونه سوءاستفاده اطلاعاتي طرح هاي خود را بعد از اجرا توضيح مي دهد. در اين بين سوالات متعددي به وجود آمده كه در اينجا چند تا از آنها را مطرح مي كنيم. يارانه چه كساني حذف خواهد شد؟ سقف درآمد مردم براي حذف يارانه چقدر خواهد بود؟ دولت چگونه مي‌خواهد نيازمندان را شناسايي كند؟ در فرم خوداظهاري براي دريافت يارانه، متقاضيان بايد چه اطلاعاتي به دولت بدهند؟ اگر سرپرست خانوار درآمد زير سقف اعلامي دولت داشته اما شغل دوم يا درآمدهاي فرعي مانند دلالي هم داشته باشد تكليف چه خواهد شد؟ افرادي كه درآمدهاي غيررسمي داشته باشند چگونه شناسايي مي‌شوند؟ معيار دولت براي نيازمند‌بودن يا پولدار بودن افراد چه خواهد بود؟ آيا كسي كه با وام، خودرو و خانه خريده و به نوعي مسكن و ماشين او در رهن بانك است، نيازمند محسوب مي‌شود يا پولدار؟ آيا كسي كه براي مداواي بيماري خود و افراد تحت تكفلش وام گرفته و هر ماه كلي قسط هم بايد بدهد پولدار محسوب مي‌شود؟ كسي كه براي ازدواج فرزندش وام گرفته اما درآمد او بيش از يك ميليون تومان در ماه است، جزو كدام دسته قرار مي‌گيرد؟ كسي كه شغل فصلي دارد چگونه شناسايي مي‌شود؟ آن كشاورزي كه 6 ماه در سال درآمد ندارد جزو ثروتمندان محسوب مي‌شود يا نيازمندان؟ اصلا آنهايي كه شغل ثابتي ندارند و درآمد بالايي دارند و پول خود را به حساب‌هاي بانكي واريز نمي‌كنند، چگونه شناسايي مي‌شوند؟

دولت قصد دارد براي پرداخت يارانه نقدي ثروتمندان را شناسايي كند يا نيازمندان را؟ ساز و كار شناسايي اين دو مورد بسيار متفاوت است مثلا اگر دولت قصد داشته باشد نيازمندان را شناسايي كند مي‌تواند به آمارهاي دستگاه‌هاي حمايتي مراجعه كند اما براي شناسايي ثروتمندان حتما بايد به اطلاعات شخصي مانند حساب‌هاي بانكي مراجعه كند.

دولت از كدام فرآيند استفاده خواهد كرد؟ اگر دولت بخواهد فقط سقف درآمدي را ملاك قرار دهد بي‌عدالتي فراواني رخ خواهد داد چراكه اگر سقف درآمد يك ميليون توماني معيار دادن يا ندادن يارانه قرار گيرد بسياري از شاخصه‌ها ناديده گرفته مي‌شود و خانواده دو نفره با خانواده 10 نفره، ساكن تهران با ساكن روستايي دور افتاده از مركز، مستاجر با صاحبخانه، بدهكار با طلبكار از نظر دولت يكسان خواهند بود. البته آنگونه كه شنيده شده در فرم خوداظهاري متقاضيان بايد اطلاعات اقتصادي خود مانند دارايي‌ها و املاك را اظهار كنند اما ملاك اصلي دولت همان سقف درآمد خواهد بود و اين سقف درآمد مي‌تواند پاشنه آشيل يارانه نقدي باشد. مثلا سقف درآمد يك نفر يك ميليون و 200 هزار تومان است و درآمد او 200 هزار تومان بيشتر از سقف احتمالي خواهد بود اما اين فرد به علت نياز فراوان تسهيلاتي دريافت كرده كه ماهانه 250 هزار تومان به‌طور خودكار از حقوق وي كسر مي‌شود. آيا درآمد اين فرد 950 هزار تومان در نظر گرفته مي‌شود يا همان يك ميليون و 200 هزار تومان؟ مستاجراني كه در تهران حداقل 500 هزار تومان حقوق خود را بايد اجاره بدهند آيا اين 500 هزار تومان را بايد جزو درآمد خود اظهار كنند يا نه؟ يك كارمند بايد حقوق دريافتي را اظهار كند يا حقوق واقعي بدون كسوراتي مانند بيمه و ماليات را؟

نكته عجيب در پرداخت يارانه نقدي، موضوع جريمه يارانه‌اي است؛ فرض كنيد سرپرست خانوار تشخيص داده به يارانه نقدي نياز دارد و كسورات حقوق را در فرم اظهار يارانه از سقف درآمدي كم مي‌كند و يارانه مي‌گيرد. اگر دولت بعدا تشخيص دهد كه اين فرد نبايد يارانه مي‌گرفته و گرفته، مي‌تواند او را تا 3 برابر يارانه دريافتي خود جريمه كند!

اصلا اين چه استدلالي است؟ دولت فرم خوداظهاري مي‌دهد و راستي‌آزمايي مي‌كند و هر كسي كه اطلاعات ناقص يا اشتباه داده را شناسايي مي‌كند و به آنهايي كه نيازمند هستند يارانه مي‌دهد، حالا اين چه استدلالي است كه بعد از پرداخت يارانه، دريافت‌كننده جريمه شود؟ آن فرد اطلاعات خود را به درستي داده و خود را نيازمند مي‌داند اما دولت او را نيازمند نمي‌داند و يارانه هم مي‌دهد حال چه كسي اشتباه كرده است؟ دولت يا آن متقاضي يارانه؟ فرض كنيد اصلا دولت به درستي تشخيص داد كه اشتباه كرده و به يك پولدار يارانه داده است، چگونه مي‌خواهد اين يارانه را بگيرد؟ آيا آن كسي كه يارانه گرفته زير بار اين جريمه مي‌رود؟ اگر كسي جريمه را نپردازد، چه اتفاقي رخ خواهد داد؟

سعي خواهيم كرد در روزهاي آينده پاسخ اين سوالات را به دست آورده و منتشر كنيم.