بيماري هاي عفوني
یازار : علي وقاري
+0 به يه ن
ديد كلي
بيماريهاي عفوني را از لحاظ سهولت انتشار از فردي به فرد ديگر تقسيم مي‌كنند. بيماريهاي سرايت كننده به آساني از طريق تماس مستقيم يا غير مستقيم و يا از راه هوا انتقال پيدا مي‌كنند. تب تيفوئيد و سرماخوردگي فوق‌العاده مسري هستند. بيماريهاي غير مسري به آساني از فردي به فرد ديگر ، انتقال پيدا نمي‌كنند و معمولا از راه تلقيح مستقيم انتقال مي‌يابند.
مثلا ميكروب كزاز بايد از راه زخم به درون بافتهاي بدن وارد مي‌گردد. گر چه ميكروبها ممكن است مستقيما در بافتهاي ميزبان حيواني از طريق بريدگي ، سوختگي ، زخم يا تلقيح بوسيله نيش حشرات وارد گردند، ولي اغلب آلودگيها هنگامي شروع مي‌شوند كه عامل ميكروبي در غشاي مخاطي دستگاه تنفس ، دستگاه گوارش يا دستگاه ادراري - تناسلي ، نفوذ پيدا كند.
انتقال بيماريها
آشنايي با روشهاي انتقال بيماريهاي عفوني براي مبارزه با آنها حائز اهميت است. در صورت آشنايي با راههاي انتقال بيماري مي‌توان اكثر بيماريهاي عفوني را ريشه‌كن كرد و اين عمل با ايجاد وقفه در گردش عامل بيماريزا در طبيعت بوجود مي‌آيد. ميكروبهاي بيماريزا به چهار روش عمده انتقال پيدا مي‌كنند: انتقال از طريق تماس مستقيم ، انتقال بوسيله آب و مواد غذايي ، انتقال با تلقيح مستقيم (نيش حشرات) و انتقال از طريق هوا.
راههاي ورود ميكروبها
ميكروبهاي بيماريزا از طريق مجاري تنفسي ، لوله گوارشي و پوست زخمي شده وارد بدن انسان يا حيوانات مي‌شوند. براي هر ميكروبي يك راه ورود معمولا موثرتر از راههاي ديگر مي‌باشد و آن راهي است كه ميكروب پس از ورود آسانتر مي‌تواند خود را در بافتهاي مورد تمايل مستقر سازد. مثلا پنوموكوك از راه تنفسي وارد بدن شده و در نايژه‌ها رشد و تكثير يافته زياد مي‌شود. راه ورود مناسب باكتري اسهال خوني كه فقط خود را در روده مستقر مي‌سازد از طريق دهان مي‌باشد. برخي از باكتريهاي از راههاي مختلف مي‌توانند بدن را مورد حمله قرار دهند و بيماريهاي گوناگون ايجاد كنند مثلا استرپتوكوكهاي بتاهموليتيك از راه لوله تنفسي وارد شده و فارنژيت ، تب مخملك و عفونتهاي تنفسي ايجاد مي‌كنند و يا پس از ورود از طريق پوست زخمي شده ، عفونت زخمي ، سپتي سمي ، باد سرخ و... توليد مي‌كنند.
راههاي خروج ميكروبها
ميكروبهاي دستگاه تنفسي از طريق دهان ، بيني ، بزاق و ترشحات تنفسي از بدن شخص آلوده خارج مي‌شوند. ميكروبهاي روده از راه مدفوع و احتمالا بوسيله ادرار دفع مي‌شوند. ميكروبهاي مولد عفونتهاي زخمي معمولا خيلي مسري نيستند، گرچه برخي از آنها بوسيله چرك و ساير ترشحات ممكن است، انتشار يابند. قبل از ابداع جراحي سترون ، اغلب استرپتوكوكهاي بتاهموليتيك بوسيله دستها و وسايل پزشكي از يك زخم ، انتقال يافته و باعث آلودگي زنان در هنگام زايمان و پيدايش عفونت مرگبار تب زايمان مي‌گرديد. برخي از ميكروبها بوسيله نيش حشرات از ميزباني به ميزبان ديگر انتقال مي‌يابند. پشه ، شپش ، كنه و ساير حشرات ميكروبها را از خون يا مواد آلوده ديگر ، دريافت كرده و آن را به ميزبان تازه منتقل مي‌سازند.
انتقال عامل بيماريزا بوسيله آب
آلودگي منابع بوسيله ميكروبهاي عامل مهمي در انتشار بسياري از بيماريها محسوب مي‌شود. برخي اوقات با خوردن آب آلوده ، بيماريهايي نظير "تب تيفوئيد" و "وبا" پديدار مي‌گردند. بيماريهاي پروتوزوئري نظير اسهال خوني آميبي يا اسهال ژيارديايي از راه كيستهايي كه در آب وارد مي‌شود انتشار مي‌يابند. انگلهاي نسبتا درشت نظير سركارياهاي ترموتودها كه به حالت آزاد در آب شناور هستند و همچنين عامل شيستوسومياز از طريق آب به بدن انسان راه مي‌يابند. در كشورهاي پيشرفته اين نوع آلودگيها را با ريشه كن كردن ميكروبها از طريق سيستمهاي تصفيه آب به حداقل رسانده‌اند.
انتقال عامل بيماريزا بوسيله هوا
بسياري از بيماريهاي انسان از راه هوا انتقال مي‌يابند و مواد آلوده معلق در هوا در اثر تنفس وارد بدن مي‌شود. برخلاف انتقال غير مستقيم بيماريها مثلا بوسيله آب و شير ، در اين نوع انتقال اتصال و پيوند بين منبع آلودگي و پذيرنده آن با آساني بريده نمي‌شود و معمولا كنترل بيماريهاي عفوني كه از راه هوا منتقل مي‌شوند عملا ميسر نمي‌گردد. تحت شرايط طبيعي مواد آلوده به صورت ذرات پراكنده درمي‌آيد و ممكن است در گرد و خاك دوباره معلق گشته و بوسيله تنفس وارد بدن شود.
بيماريهاي تنفس بوسيله ذرات بزاق آلوده‌اي كه در اثر عطسه و سرفه از دهان بيمار آزاد مي‌شود مي‌تواند منتقل شود. اسپور كپكها در هواي آزاد بيرون بوسيله باد مسافت زيادي به حركت درمي‌آيد و سرانجام بر روي زمين مي‌نشيند. براي ته نشين شدن اسپور بر روي زمين از ارتفاع 30 هزار متري چند هزار ساعت زمان لازم است. دو نكته مهم در مورد انتشار وسيع اسپورها در هوا وجود دارد. برخي از انواع تب يونجه بوسيله اسپور كپكها ايجاد مي‌شود، ميكروبهاي بيماريزا در گياهان نيز از راه هوا انتشار پيدا مي‌كنند مانند اسپور زنگ گندم.
آلودگي غذاهاي گياهي
فرآورده‌هاي گياهي از طريق خاكي كه در آن رشد مي‌يابند، از هوا ، توسط حشرات و افراد انساني كه با آنها سر و كار دارند، آلوده مي‌شوند. حشرات معمولا از يك ميزبان اختصاصي تغذيه مي‌كنند و به اين طريق ميكروبها را از يك پايه به پايه‌هاي ديگر همان گونه گياه انتقال مي‌دهند. مثلا مخمرها همه جا بر روي دانه انگور بوسيله حشرات انتشار مي‌يابند. ميكروبهايي كه بر روي گياهان ديده مي‌شوند عبارتند از: كپكها ، مخمرها ، باكتريهاي ميله‌اي شكل اسپوردار و بدون اسپور و انواع كوكوسها.